Kraków 2022-01-06
Stacja kolejowa Kraków Swoszowice.
Stacja kolejowa Kraków Swoszowice została uruchomiona w dniu 1 sierpnia 1884 roku, równocześnie z otwarciem szlaku kolejowego Kraków Płaszów (wówczas Podgórze) - Sucha Beskidzka (wówczas Sucha). Szlak był częścią Galicyjskiej Kolei Transwersalnej, która miała zabezpieczyć potrzeby Austro-Węgier. Polska była wówczas pod zaborami.
Jednak jest bardzo prawdopodobne, że prace budowlane linii kolejowej w Swoszowicach ruszyły już w 1876 roku. Linia kolejowa była potrzebna dla Kamieniołomu Liban oraz dla powstającej fabryki SOLVAY. Stacja kolejowa Swoszowice powstała także na potrzeby kuracjuszy, którzy korzystali z Uzdrowiska Swoszowice.
Miejscowość Swoszowice.
Nazwa Swoszowice wywodzi się od założyciela wsi, czyli rycerza o nazwisku Swosz, de Swoszowic. Dlatego wieś Swoszowice była własnością rycerską. Pierwsze wzmianki o Swoszowicach, wsi podkarpackiej w pobliżu Krakowa, znajdują się w Kodeksie Tynieckim z 1362 roku. Uzdrowisko Swoszowice istnieje od 1811 roku. Jednak już w średniowieczu istniały tutaj kopalnie siarki. które przynosiły znaczne dochody Skarbowi Królestwa. Ślady kopalń siarki istnieją do dziś w postaci wyrobisk i hałd. Już w XV wieku, zauważono lecznicze własności wód siarczanych.
Złoża siarki w Swoszowicach odkryto w 1422 roku, w czasie, kiedy broń palna weszła w użycie, a siarka stanowiła ważny surowiec do wyrobu prochu strzelniczego. Odkrywcą siarki był górnik, o imieniu Krystyn. Siarką zainteresowali się krakowscy mieszczanie, którzy mieli w kopalniach wysokie udziały. Prawa do kopalń rościł sobie również klasztor Kanoników Regularnych Laterańskich przy ulicy Bożego Ciała w Krakowie, do którego Swoszowice należały. Swoszowice należały do Kanoników Regularnych do pierwszego rozbioru Polski, 1772 rok. W Swoszowicach wydobycie siarki zakończono w 1888 roku, z uwagi na wyczerpywanie się złoża. Jeszcze w czasie wielkiej wojny światowej, próby eksploatacji resztek złoża podejmowali Austriacy.
Już wcześnie zauważono, że bogactwem Swoszowic są także źródła siarczane. W 1578 roku, ukazały się pierwsze wydawnictwa medyczne opisujące lecznice działania siarczanów przy chorobach reumatycznych. W 1795 roku, właściciele Swoszowic „zwąchali pachnący zgniłymi jajami interes”. Zbudowali oni pierwsze proste gliniane łaźnie oraz domki gościnne. W 1807 roku, Swoszowice kupił profesor Uniwersytetu Jagielońskiego Feliks Radwański. Zbudował on dom zdrojowy „Łazienki”, do których doprowadzono wodę drewnianymi rynnami, zainstalował urządzenia uzdrowiskowe oraz wzniósł kilka budynków przeznaczonych na mieszkania dla gości. Od 1811 roku, Swoszowice mają oficjalnie uzdrowisko. W 1815 roku, założono park uzdrowiskowy. Kuracjusze mieli do dyspozycji: restaurację, koncerty muzyczne, przedstawienia teatralne, bilard, kręgle, taniec. W 1831 roku, z powodu Powstania Listopadowego w Swoszowicach uzdrowisko podupadło. W 1859 roku, lekarz, polityk, profesor Józef Dietl doprowadził do ponownego rozkwitu uzdrowiska. Wybudowano nowe i nowoczesne budynki: „Łazienki”, dom letni, restaurację, sale zabaw. Zorganizowano stałą linię konnego omnibusa z Krakowa do Swoszowic, który kursował trzy razy dziennie.
W 1875 roku, do Swoszowic doprowadzono linię kolejową, od stacji Bonarka. Budynek dworca zbudowano około 1880 - 1884 roku.
Pod koniec XIX wieku, Austriacy wybudowali Fort Swoszowice, który wchodził w skład pierścienia obronnego miasta Kraków. Fort ten zbudowano na wschód od uzdrowiska, w okresie 1897 – 1898. Obecnie (2021 rok) znajduje się tam Muzeum Wojskowe Fort 51 „Wróblowice”.
Uzdrowisko rozwijało się dynamicznie do 1914 roku. Z chwilą wybuchu wielkiej wojny światowej uzdrowisko zostało zdewastowane. Austriacy jeszcze raz próbowali odszukać złóż siarki, ale bezskutecznie. Dworzec Swoszowice uniknął zniszczenia. Już w listopadzie 1918 roku, przystąpiono do odbudowy uzdrowiska w Swoszowicach, która była prowadzona etapami. W 1939 roku, armia niemiecka napadła na Polskę. Podczas okupacji wróg rozbudował „Łaźnie”. W 1945 roku, po drugiej wojnie światowej uzdrowisko zostało znacjonalizowane. Od 1950 roku, prowadzono analizy naukowe wód występujących w Swoszowicach. Prace badawcze prowadził Instytut Balneologiczny w Szczawnie Zdroju oraz Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. Odwierty wykonane w okolicy, między innymi w miejscowości Lusina, potwierdziły istnienie innych złóż wód mineralnych.
W 1973 roku, Swoszowice zostały włączone w granice administracyjne miasta Krakowa. W związku z tym powstało Przedsiębiorstwo Państwowe „Zespół Uzdrowisk Krakowskich”, a w 1974 roku, Swoszowice otrzymały rangę Uzdrowiska. W 1999 roku, Zespołu Uzdrowisk Krakowskich, przekształcono w spółkę akcyjną ze 100% udziałem Skarbu Państwa. W 2010 roku, nastąpiła prywatyzacja Uzdrowiska. W 2011 roku, Uzdrowisko obchodziło jubileusz 200-lecia istnienia. Park uzdrowiskowy ma powierzchnię 7 hektarów.
Stacja Kraków Swoszowice.
Stacja Kraków Swoszowice jest położona w południowej części Krakowa. Do centrum Krakowa jest około 9,0 km. Współrzędne stacji kolejowej Kraków Swoszowice 50°00′02″N 9°55′44″E. Stacja znajduje się na 7,09 km od stacji Kraków Płaszów. Stacja leży na wysokości 222 m nad poziomem morza.
Budynek dworca w Swoszowicach został zbudowany w około 1880 roku. Zbudowano go jako typowy dworzec austriacki dwukondygnacyjny z wielopłaszczyznowym dachem. Na parterze umieszczono kasę biletową i poczekalnię. Na pietrze umieszczono mieszkania dla rodzin kolejarskich. Toalety umieszczono w osobnym budynku przyległym do głównego budynku poprzez wspólne zadaszenie. W pobliżu budynku dworca umieszczono plac ładunkowy i magazyny.
Ostateczny układ torowy na stacji Swoszowice wyglądał następująco: Dwa tory główne linii Nr 94 Kraków Płaszów - Oświęcim. Dwa tory pomocnicze przejezdne i jeden tor do rampy wyładowczej bez przejazdu. Dla pociągów osobowych przewidziano Peron 1 jednokrawędziowy przy budynku dworca oraz Peron 2 wyspowy dwukrawędziowy. Jednak większość pociągów pasażerskich zatrzymywała się przy Peronie 2. Kolejarze nie ustawiali pociągów towarowych na torze przy Peronie 1, bo to uniemożliwiało pasażerom dojście na Peron 2, bo dojście do niego było tylko przez tory. Nie było tunelu lub kładki dla podróżnych. Kiedy jednak musiano ustawić tam pociąg towarowy, to w miejscu przejścia kolejarze rozpinali skład. W 1995 roku, zlikwidowano tor przy budynku dworca. Pozostawiono jeszcze tor do rampy wyładowczej.
Peron 2 był typu niskiego, o nawierzchni asfaltowej, częściowo wyłożony płytkami betonowymi. Na peronie były trzy wiaty, ławki, kosze na śmieci i oświetlenie elektryczne na betonowych słupach. Były także megafony dla głosowych komunikatów i gabloty podświetlane z rozkładami jazdy. Tablice z napisem Kraków Swoszowice były typu gablota z wewnętrznym oświetleniem. Kolejarze systematycznie oczyszczali zachwaszczone torowiska.
Ruchem kolejowym na stacji Swoszowice kierowano z dwóch nastawni ustawionych w głowicach stacji. Nastawnia KS1 (ex Sw1) oraz nastawnia KS (ex Sw). Z nastawni obsługiwano także przejazd kolejowy w ciągu ulicy Kąpielowa. Obecnie (2021 rok) stacja jest obsługiwana przez nastawnię znajdująca się na stacji Kraków Bonarka i nowoczesny system komputerowy.
W 1970 roku, zelektryfikowano szlak kolejowy Kraków Płaszów - Skawina i jednocześnie stację Swoszowice. W tym czasie wymieniono sygnalizatory kształtowe na świetlne.
W 1973 roku, Swoszowice włączono w granice miasta Krakowa i stacja zmieniła nazwę na Kraków Swoszowice.
W 1975 roku, w związku z remontem ulicy Zakopianka, która otrzymała cztery pasy ruchu, wyremontowano także ulicę Kąpielowa, która prowadzi bezpośrednio do Uzdrowiska. Przejazd kolejowo - drogowy pozostawiono na jednym poziomie, choć planowano zbudowanie wiaduktu drogowego nad torami.
W 1995 roku, między stacją kolejową a uzdrowiskiem zbudowano autostradę A4, która jest obwodnicą Krakowa od południowej strony miasta. Razem z tą inwestycją ulica Kąpielowa została poprowadzona wiaduktem na autostradą oraz nad rzeką Wilga.
W 2000 roku, zamknięto kasę biletową i jednocześnie poczekalnię. Z uwagi na dewastowanie obiektu przez wandali wszystkie wejścia zostały trwale zamknięte za wyjątkiem wejścia do klatki schodowej dla mieszkańców górnego piętra.
W 2018 roku, pojawiła się inicjatywa mieszkańców przemianowania nazwy przystanku na Kraków Jugowice, co argumentowano położeniem administracyjnym stacji oraz planami stworzenia w niej Klubu Kultury Jugowice. Stosowny wniosek został przez PKP PLK odrzucony, ze względu na to, że obecnie obowiązująca nazwa określa większą jednostkę terytorialną, która w odróżnieniu od nazwy Kraków Jugowice jest powszechnie znana pasażerom. Poza tym nazwa Swoszowice jest już nazwą historyczną.
W 2018 roku, stacja obsługiwała do 30 pasażerów na dobę.
W 2022 roku, przystanek osobowy obsługiwał pociągi aglomeracji krakowskiej - Koleje Małopolskie oraz pociągi POLREGIO. Koleje Małopolskie przez Swoszowice prowadzą pociągi pasażerskie na linii SKA2 Kraków Główny / Kraków Podgórze - Skawina. POLREGIO prowadzi pociągi pasażerskie z Krakowa do Zakopanego, Suchej Beskidzkiej, Chabówki, Oświęcimia oraz Bielska Białej. Stacja obsługiwała w ciągu doby około 100 pasażerów. Przez przystanek przejeżdżały także pociągi IntetCity, które tutaj się nie zatrzymywały.
Remont stacji Kraków Swoszowice.
W 2019 roku, ruszył remont stacji Kraków Swoszowice. Było to związane z remontem linii kolejowej Nr 94 na odcinku Kraków Płaszów - Podbory Skawińskie, a ta praca wchodziła w wielki plan modernizacji krakowskiego węzła kolejowego. Na stacji Karków Swoszowice praca była podzielona na trzy osobne zadania. Pierwsze zadanie; remont układu torowego i urządzeń kierowania ruchem. Drugie zadanie; przebudowa stacji, budowa nowego peronu wyspowego, Peron 1, tunelu dla podróżnych, parkingu, przystanku autobusowego i nowej ulicy po wschodniej stronie stacji. Trzecie zadnie; generalny remont budynku dworca.
Co prawda stacja stała się tylko przystankiem ososobwym, ale stała się węzłem przesiadkowym z parkingiem Park&Ride. Przystanek osobowy w Swoszowicach został zmodernizowany dzięki współpracy PKP PLK i samorządu krakowskiego. Budowa węzła przesiadkowego rozpoczęła się we wrześniu 2020 roku. Ze względu na ulewne deszcze, roboty musiały być wstrzymane, co przełożyło się na otwarcie inwestycji w późniejszym terminie.
Niestety zabrakło funduszy na budowę wiaduktu drogowego nad torami w ciągu ulicy Kąpielowa. W dodatku, analizy wykonane przez PKP PLK nie wskazały na duże utrudnienia w ruchu komunikacji miejskiej, autobusowej.
Zbudowano nowoczesny Peron 1 wyspowy z nowoczesną antypoślizgową nawierzchnią. Na nawierzchni są ścieżki dla osób ociemniałych i linie bezpieczeństwa. Postawiono wiaty dla podróżnych i system informacji w gablotach. Brak jest nagłośnienia, a przez to komunikatów głosowych. Stacja Swoszowice jest teraz dostępna dla osób niepełnosprawnych. Peron ma oświetlenie z latarniami stylizowanymi na XIX wiek. Podobnie wyglądają ławki i spoczynki dla podróżnych. Pod peronem i torami zbudowano tunel dla podróżnych. Na peronie i od strony budynku są schody i winda do tunelu, a od strony parkingu samochodowego (strona wschodnia) jest niewielka pochylnia, bo jest różnica wysokości terenu. Wysokość Peronu 1 to 0,60 m, długość to 200 m.
Parking dla samochodów osobowych posiada 200 miejsc postojowych w tym 6 miejsc dla osób niepełnosprawnych. Na parkingu jest 6 stacji elektrycznego ładowania samochodów. Parking jest oświetlony. Przy parkingu postawiono trzy kontenerowe toalety dla podróżnych. Tutaj znajduje się wyjście z tunelu dla podróżnych oraz duża pętla dla autobusów komunikacji miejskiej z przystankami i wiatami chroniących pasażerów przed wiatrem i deszczem.
Otwarcie przystanku osobowego Kraków Swoszowice po generalnym remoncie nastąpiło w dniu 7 listopada 2021 roku.
Budynek dworcowy.
Prace przy budynku głównym trwały do wiosny 2022 roku. Dzięki inwestycji budynek pochodzący z około 1880 roku, odzyskał historyczne piękno oraz został przystosowany do współczesnych wymogów, przepisów budowlanych i przeciwpożarowych. Na samym początku całkowicie wymieniono dach, którego konstrukcja była znacznie zdegradowana. Wymieniona została stolarka drzwi i okien na wzór historycznej. Wykonano izolację przeciwwilgociową. Wzmocniono i wykonano nowe stropy.
Na dworcu została przywrócona funkcja obsługi podróżnych. Na parterze zlokalizowano pomieszczenia komercyjne, ogólnodostępne toalety oraz hol pełniący jednocześnie funkcję poczekalni. W poczekalni są miejsca siedzące oraz elektroniczna informacja dla próżnych. W poczekalni jest specjalna mapa dla osób niewidomych. Cały obiekt został wyposażony w system monitoringu (wewnętrzny i zewnętrzny) oraz sygnalizacji włamania i napadu.
Na dawnym parkingu przed dworcem wykonano 15 stanowisk dla samochodów z których trzy są dla osób niepełnosprawnych. Jest także drobna architektura w stylu XIX wieku: ławki, kosze na śmieci latarnie, stojaki dla rowerów.
Generalnie bardzo poprawiła się dostępność stacji Kraków Swoszowice. Obecnie (2022 rok) do stacji można się dostać; ulicą Kolejarzy, ulicą przy nowym parkingu oraz od ulicy Hubalczyków, z placu przed dworcem za pomocą schodów i pochylni.
Wykonawcą robót budowlanych był Zakład Remontowo-Budowlany MURDZA z Miechowa.
Opracował Karol Placha Hetman