Drugie Lotnisko w Pile.
W związku z uruchomieniem produkcji samolotów w zakładach Ostdeutsche Albatros Werke GmbH oraz otwarciem szkoły pilotów, koniecznym było uruchomienie nowego Lotniska. Jego pole wzlotów ulokowano na zachód od obecnej ulicy Lotniczej. Zostało ono oddane do użytku w maju 1914 roku. Początkowo pole wzlotów miało kształt czworoboku o wymiarach 1 000 m x 1 000 m.
W przededniu wybuchu wojny światowej cały personel lotniczy miejscowego garnizonu liczył około dwóch tysięcy lotników. Byli to piloci, mechanicy, obsługa naziemna i kadeci szkoły pilotów. Do wspomnianej szkoły latania uczęszczali także Polacy, którzy ze względu na swoje pochodzenie byli dyskryminowani i surowo selekcjonowani. Nie mieli oni możliwości pełnienia funkcji dowódczych. Jednak, jako bardzo dobrzy fachowcy byli cenieni przez niemców.
Podczas wojny światowej samoloty niemieckie stacjonujące na Lotnisku prowadziły przede wszystkim loty rozpoznawcze i bojowe przeciwko armii rosyjskiej, a pod koniec wojny przeciwko powstańcom wielkopolskim z okolicznych miejscowości.
Po 1918 roku, Lotnisko zostało bez gospodarza. Lotnisko sporadycznie służyło celom lotnictwa łącznikowego oraz pocztowego. Jeden z samolotów pocztowych musiał awaryjnie wodować w 1927 roku, na rzece Gwdzie, nieopodal pobliskich Koszyc.
Podczas swojej kampanii wyborczej, osobiście na Lotnisku Piła lądował Hitler, który niespełna rok później został demokratycznie wybrany na dyktatora III Rzeszy. Po dojściu Hitlera do władzy rozpoczęła się niedozwolona militaryzacja Niemiec, która ograniczona była postanowieniami Traktatu Wersalskiego. W tej militaryzacji Niemcom pomagali rosjanie. Między innymi udostępniając swoje poligony, czy strategiczne surowce mineralne. W Pile w byłych obiektach fabryki Albatros i szkoły pilotów otwarto zakłady remontowe samolotów.
Przełomowym momentem dla Lotniska był 1939 rok, kiedy to rozpoczęto rozbudowę fortyfikacji oraz wielkiego garnizonu, który pod koniec wojny stał się twierdzą - festung schneidemühl. Na miejscu obecnej infrastruktury lotniskowej rozpoczęto budowę hangarów lotniczych i całego zaplecza pod przyszłą bazę lotniczą. Rozpoczęto także budowę systemu schronów dla ludności. Według innych informacji prace te rozpoczęto dopiero w 1943 roku, po pierwszym bombardowaniu Lotniska Krzesiny koło Poznania i tamtejszych zakładów.
W czasie drugiej wojny światowej remontowano tutaj głównie dwusilnikowe samoloty bojowe. Dzięki wybudowanej wcześniej mijance, bocznicom, rampom i połączeniu z siecią kolejową, do zakładów remontowych mogły trafiać samoloty, które wymagały przetransportowania na platformach kolejowych. W czasie największych strat samolotów, w Pile naprawiano nawet od dwóch do trzech samolotów tygodniowo, które następnie były oblatywane i odsyłane z powrotem na front. Z zeznań naocznych świadków wynika, że pod koniec wojny na Lotnisku mogły pojawiać się niemieckie samoloty odrzutowe, do których części produkowane były rzekomo w podziemnej fabryce.
Na początku 1945 roku, z obawy przed zbliżającym się pod Miasto frontem, zakłady lotnicze zostały częściowo ewakuowane, a sprzęt przetransportowano koleją w głąb Niemiec. Na płycie postojowej pozostało kilka remontowanych i niezdolnych do lotu maszyn, których nie zdążono zabrać z obleganej przez armie czerwoną twierdzy. Jednak dużo maszyn i urządzeń zostało. Stały się one łupem wojennym Rosjan.
Nowe RWY (drogi startowe) na lotnisku.
W 1943 roku, przystąpiono do budowy trzech RWY o nawierzchni betonowej, o długości 1 525 (1 500) m na kierunku 13/31, 1 200 m na kierunku 03/21 i 1 125 (1 250) m na kierunku 09/27. Zostały one umieszczone dalej na zachód od czynnego pola wzlotów. Zbudowano je na planie trójkąta, zgodnie z ówczesnymi trendami. Do końca drugiej wojny światowej jeden z pasów nie został ukończony. Nie ukończono także dróg kołowania. Mimo tego, lotnisko w Pile i podobne w Mierzęcicach, były lotniskami przeznaczonymi do testów nowych samolotów z napędem odrzutowym. Planów tych nie udało się zrealizować z uwagi na szybki postęp wschodniego frontu.
Kolejna rozbudowa RWY nastąpiła w okresie 1953-1955 i była związana z wprowadzeniem samolotów bojowych z napędem turboodrzutowym. Wówczas wyremontowano tylko dwie RWY. Główna RWY otrzymała długość 1 900 m i szerokość 40 m. Drugą także poszerzono, ale jej długość pozostała bez zmian. Zbudowano także betonowe DK i stojanki. W czasach PRL obie RWY systematycznie remontowano. Co około 5 lat. RWY nr 2, wykorzystywano rzadziej, z uwagi na wschodnie podejście biegnące nad samym centrum miasta. Kolejna rozbudowa nastąpiła z początkiem 80-lat.
Płyta kompensacyjna na Lotnisku Piła.
Płyty kompensacyjne służą do kompensacji busoli i kalibracji systemów nawigacyjnych. Chodzi o to, że busola magnetyczna (kompas lotniczy) jest przyrządem niezwykle ważnymi, bardzo czułym i musi być maksymalnie precyzyjny. Dlatego co jakiś czas, przyrząd ten wymaga kalibracji, czyli doregulowania do wzorca. Kompensacja dewiacji kompasu magnetycznego polega na przeciwdziałaniu siłom magnetyzmu statku powietrznego w miejscu zamontowania kompasu przez umieszczenie w pobliżu kompasu magnesów, elektromagnesów, a nawet blaszek żelaza generujących pola magnetyczne o działaniu przeciwnym. Czynność te wykonuje się bez demontażu urządzenia z samolotu. Płyta tego stanowiska jest odpowiednio oznaczona, a samo stanowisko musi być oddalone od innych obiektów mogących mieć wpływ na kalibrację. Kompensację busoli wykonuje się także na statkach i okrętach.
Na Lotnisku w Pile płyta kompensacyjna jest bardziej znana jako „Krąg kompensacyjny”. Wynika to z jej najbardziej zaawansowanych konstrukcji tego typu. Płyta na której ustawiano samolot była obrotowa. Na niej można było umieścić samolot o masie całkowitej do 30 000 kg. Dodatkowo był element podtrzymujący ogon samolotu, aby samolot przyjął dokładnie taką pozycję (kąt natarcia) jaką samolot ma podczas poziomego lotu. W okresie 2011-2013 obiekt ten, a właściwie to co po nim zostało, został przebadany przez Polskich specjalistów i miłośników lotnictwa.
Skład materiałów pędnych i smarów (MPS).
Podziemny skład paliw o pojemności 100 000 litrów. Nawet jak na tamte czasy był średniej wielkości. Jego oddanie do użytku datuje się na 1939 rok. Jeszcze w czasie drugiej wojny światowej rozpoczęto budowę nowej bazy paliw. Już po wojnie bazę kilkakrotnie remontowano i rozbudowywano. W 80-latach zbudowano kolejną bazę MPS.
Hangary.
Metalowy, łukowaty hangar zwany „Blaszakiem” został oddany do użytku w 1943 roku. W założeniu był hangarem prowizorycznym. Szczęśliwie przetrwał długie dziesięciolecia. Obecnie jest wykorzystywany przez Aeroklub Ziemi Pilskiej.
Jeden z podwójnych hangarów został oddany do użytku w 1944 roku. W lutym 1945 roku, południowa część hangaru została zniszczona. Od 1953 roku, mieściły się tutaj 48. Polowe Warsztaty Lotnicze. Obecnie znajduje się w nim siedziba firmy Goliat Janusz Polaszek Sp. z o.o., która zajmuje się produkcją dekoracji bożonarodzeniowych.
W 1944 roku, niemcy przystąpili do budowy kolejnego hangaru, który nie został ukończony. Pamiątką po nim są potężne żelbetonowe słupy.
Lotnisko Piła w Polsce.
W lutym 1945 roku, Lotnisko w Pile zostało zajęte przez wojska rosyjskie. Nie zachowała się żadna dokumentacja związana z rosyjską obecnością na Lotnisku. Rosjanie nigdy nie prowadzili ścisłych dokumentacji. W Bagiczu rosjanie funkcjonowali od 1945 roku do 1992 roku i nie zachowało się nic. Wiadomo tylko, że na Lotnisku Piła nie było robione nic, a wręcz przeciwnie lotnisko ulegało dewastacji. Prawdopodobnie była to baza lotnicza ostatniej kategorii, zbliżona do rangi lądowiska. Wojska rosyjskie na Lotnisku w Pile stacjonowały do 1952 roku.
Druga wojna światowa oficjalnie zakończyła się 8 maja 1945 roku, a według Rosjan 9 maja 1945 roku. Wielcy tego świata zdecydowali, że Pomorze trafiło w granice Polski. A więc i Piła. Lecz minęło jeszcze kolejne 5 lat, zanim rosjanie zwrócili strategiczne obiekty; lotniska, koszary, obiekty militarne.
Przypuszczalnie w 1950 roku, oficjalnie Lotnisko zostało przekazane Polskiemu Dowództwu. Polacy bardzo poważnie potraktowali fakt odbudowy Lotniska zniszczonego wojną i zdewastowanego przez Rosjan. Przeprowadzono niezbędne remonty dla przyjęcia tutaj 16. Dywizji Lotnictwa Szturmowego.
Z początkiem 1952 roku, na Lotnisko Piła ze Strachowic przebazowano 6. Pułk Lotnictwa Szturmowego. Na jego bazie utworzono kolejny pułk, 51. Pułk Lotnictwa Szturmowego. Początkowo 51. Pułk lotnictwa Szturmowego zaczęto formować na Lotnisku Gdańsk-Wrzeszcz, ale formowania nie ukończono. Oba pułki, a dodatkowo 53. Pułk Lotnictwa Szturmowego (Mirosławiec) należały do 16. Dywizji Lotnictwa Szturmowego (Piła).
Pierwsze śmigłowe samoloty Ił-10 wylądowały na Lotnisku w 1952 roku. Całkowite przezbrojenie pułków stacjonujących w Pile na samolotu z napędem turboodrzutowym nastąpiło dopiero w 1957 roku. Dzięki nowym samolotom Pułk w bardzo szybkim czasie zyskał zdolność bojową. Wpłynął też na to fakt budowy nowej, szerszej i dłuższej RWY oraz niezbędnej infrastruktury logistyczno-technicznej do obsługi samolotów poddźwiękowych z napędem turboodrzutowym.
W dniu 2 grudnia 1960 roku, do Piły przyleciały pierwsze samoloty szturmowe Lim-5 M. Były to prawdopodobnie 2 maszyny, a ich eksploatacja miała być próbna. Do maja 1961 roku, w Pile było już 11 maszyn Lim-5 M. Z liczbą otrzymanych samolotów jest pewien problem, gdyż 60 zbudowanych samolotów eksploatowano na trzech lotniskach: Piła, Bydgoszcz i Goleniów.
Lecz już w pierwszych dniach użytkowania w jednostkach wykryto wiele wad konstrukcyjnych Lim-5 M i doszło do kilku wypadków i katastrof. Podjęto, więc słuszną decyzję o wycofaniu ich z jednostek bojowych i poddaniu ich modyfikacjom. Zmodernizowane samoloty szturmowe, o oznaczeniu Lim-6 bis na długie lata zagościły w Pile. Łącznie na Lotnisko w Pile do dwóch Pułków trafiło około 60-70 samolotów Lim-6 bis / 6 M. Nowy sprzęt pozwolił na wprowadzenie do szkolenia nowych elementów taktycznych. Między innymi przebazowanie Pułków z lądowaniem na lotniskach z nawierzchnią gruntową.
W 60-latach, w wyniku doświadczeń wojny w Wietnamie zaczęto stosować rozśrodkowanie samolotów i parkowania ich w ukryciach. Stojanki obwałowywano z trzech stron ziemią, co w teorii i praktyce utrudniało zniszczenie samolotów na ziemi. Te obwałowania można jeszcze spotkać na Lotnisku obecnie (2012 rok).
16 Dywizjon Dowodzenia Lotami.
Na przełomie 50/60 lat oprócz 6. Pułku Lotnictwa Myśliwsko-Szturmowego na Lotnisku stacjonował 16. Dywizjon Dowodzenia Lotami, czyli JW 1084. W 1962 roku, dowódcą był mjr pil. Kurczalski. Szefem Sztabu był kpt Kowalski. Oficerem d/s politycznych był kpt Jadczuk, a następnie kpt Stagraczyński.
16 Dywizjon Dowodzenia Lotami składał się z czterech pododdziałów. Kompania Radiotechniczna: radary, radiostacje, radiolatarnia dalsza i bliższa. Dowódca kompani pełnił funkcję Kierownika Lotów. Kompania Łączności: łącznice, telefony, radiolinie. Kompania Ubezpieczenia Lotów (UL): reflektory naziemne, agregaty prądotwórcze. Zespół Dowodzenia Lotami (ZDL): meteo, planszeciści, startowi. Meteo miało synoptyków, obserwatorów i radzistów. Radziści odbierali prognozy pogody nadawane z Warszawy i innych pułków lotniczych i przekazywali je synoptykom. Ci opracowywali mapy meteo. Obserwatorzy zbierali dane z ogródka meteo i sporządzali karty pogody oraz przekazywali je synoptykom. Startowi obserwowali przez lunety i lornetki samoloty podchodzące do lądowania oraz przygotowywali lampy naftowe do nocnych lotów i rozstawiali je na obrzeżach DS (RWY), gdyż lamp elektrycznych było mało.
Koszary 16. Dywizjonu Dowodzenia Lotami znajdowały się między Stołówką-Kuchnią a Izbą Chorych równolegle do ulicy Lotniczej. Były to baraki zbudowane jeszcze w czasie drugiej wojny światowej. Sztab znajdował się na parterze wieży kontroli lotów Dyżurnego Kierownika Lotniska (DKL).
16 Dywizjon Dowodzenia Lotami był na usługach 6. PLMSZ i 51. PLMSZ. W Pile mieściło się oczywiście dowództwo 16. Dywizji Lotnictwa Szturmowego (1951-1967). Jego dowódcą był płk pil. Jerzy Bażanow (1959 -1963), który dobrze mówił po Polsku. Zastępcą dowódcy był płk Serwiński, który bardzo słabo mówił po Polsku. Jego powiedzonkiem, podczas wizytacji aresztu było - „Bandziory w Polskich mundurach.”
Samoloty Suchoj Su-22. 1984 rok.
Ostatnia i zarazem największa modernizacyjna na Lotnisku Piła miała miejsce w 80-latach. W dniu 13 listopada 1984 roku, do Piły przebazowano pierwsze nowoczesne samoloty szturmowo-bombowe typu Su-22 M 4 i Su-22 UM 3 K. W związku z przyjęciem nowych samolotów Lotnisko ponownie zostało gruntownie przebudowane. Wydłużona i poszerzona została główna DS. (RWY), która ostatecznie miała długość 2 600 metrów.
Na części DS. nr 2 wybudowano CPPS i przestano ją wykorzystywać do startów i lądowań. Należy jednak pamiętać, iż każdy Polski pierwszorzutowy Pułk Lotniczy miał opracowane plany startu maszyn bojowych z wykorzystaniem dróg kołowania i powierzchni gruntowych. Ćwiczono starty kluczy lub trójek samolotów z przeciwnych stron RWY z niewielką różnicą czasową. Wszystko po to, aby w jak najkrótszym czasie poderwać wszystkie samoloty do walki lub do przebazowania na lotnisko zapasowe.
CPPS została zbudowana w 80-latach specjalnie dla samolotów Su-22. Umieszczono ją na nieużywanej RWY na kierunku 13/31, a wykorzystywanej jako DK. Na CPPS powstało 27 stanowisk do obsługi przed i po-lotowej. Ma ona wymiary 600 m x 90 m. Lotnisko także posiada starą CPPS umieszczoną przy głównej DK. Jej wymiary to 300 m x 50 m. Lotnisko posiada także dwie mniejsze PPS. Znajdują się one na końcach głównej DK.
Wzniesiono także wielkie schronohangary oraz składnice materiałów pędnych i smarów potocznie nazywaną MPS. Zbudowano nowy domek pilota.
Strefy rozśrodkowania samolotów.
Do około 1964 roku, samoloty bojowe były ustawiane równymi rzędami w pobliżu hangarów. Przykrywano je całkowicie plandekami. Cały czas były pilnowane przez służbę wartowniczą, która schodziła tylko w czasie lotów.
W wyniku doświadczeń wojny w Wietnamie, od około 1965 roku, także na Lotnisku w Pile zaczęto praktykować rozśrodkowanie samolotów bojowych. Lotnisko posiadało trzy strefy rozśrodkowania. Pierwszą umieszczono w południowej części Lotniska. Tu były stojanki dla samolotów typu Lim. Od 80-lat strefa nieużywana. Strefa druga została zlokalizowana w południowo-zachodniej części Lotniska. Tu także były stojanki dla samolotów typu Lim. W 80-tych latach zbudowano tu schronohangary dla uderzeniowych Su-22. Zbudowano tu 26 schronohangarów. Trzecia strefa znalazła się w północno-wschodniej części. Zbudowano tu 14 schronohangarów. Łącznie 40 schronohangarów.
Obok wcześniej wspomnianych obiektów pojawił się park maszyn i polowe zakłady lotnicze - PWL. Wybudowano także nowe budynki użyteczności techniczno-magazynowej, koszarowej i administracyjnej. Lotnisko dysponowało pełnym systemem łączności i radiolokacji. Podstawowym radiolokacyjnym był Polski radar AVIA-W oraz system RLS. Do dnia dzisiejszego bez trudno można wskazać miejsca instalacji tego systemu. W swojej infrastrukturze technicznej Lotnisko posiadało: park samochodowy, budynki koszarowe i magazynowe, dwie składnice materiałów pędnych i smarów (MPS). Pierwsza na południu, przy bocznicy kolejowej. Druga na północy. Były strzelnice; klasyczna i samolotowa. Były budynki i wiaty magazynowe. Cały teren Lotniska został ogrodzony i był chroniony służbą wartowniczą.
Pierwszym lądującym na Lotnisku Piła samolotem Su-22 była maszyna o nb 3005 pilotowana przez majora Bogdana Likusa. Jako ciekawostkę należy podać, że samolot ten był ostatnim Su-22, który opuścił lotnisko w Pile po rozformowaniu jednostki, czyli służył od początku do końca.
Nowe samoloty spowodowały niewielką zmianę nazwy jednostki na 6. Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego, JW. 1316.
Koniec lotnictwa wojskowego w Pile. 1998 rok.
Lotnisko Piła 1998 rok (Maj-Czerwiec) JW 3515 (87 BŁ). Lotnisko już umiera, jest traktowane jako lotnisko zapasowe dla Bydgoszczy i 2BL. Stacjonuje jeszcze ostatnia para dyżurna Su-22. Decyzje są praktycznie podjęte o rozwiązaniu Lotniska. Historia jednostki JW 1316 skończyła się w 1998 roku, kiedy zdecydowano o rozwiązaniu 6. PLM-B i pozostawieniu w Pile jedynie Komendy Lotniska, które miało służyć, jako lotnisko zapasowe dla użytkującej ten sam typ samolotu jednostki z Mirosławca i Świdwina. Ostatni start samolotu Su-22 z 6 PLM-B odbył się 5 kwietnia 1998 roku, za sterami nb 9615 zasiadł ostatni dowódca JW 1316 – płk pil. Stanisław Galiński.
Wojsko Polskie ostatecznie opuściło Lotnisko w Pile w 2002 roku. Majątek przeszedł we władanie Agencji Mienia Wojskowego. Teren został podzielony na działki, które wystawiono na sprzedaż. Największy problem był z czynnym polem wzlotów. Do chwili obecnej (2018 rok) nie jest rozstrzygnięta kwestia, czy Miasto odzyska pole wzlotów z przeznaczeniem na cele lotnicze. Aktualnie użytkuje go Aeroklub Ziemi Pilskiej.
Lotnisko na sprzedaż.
W 2004 roku, Lotnisko Piła zostało przez AMW wystawione na sprzedaż. W opisie nieruchomości napisano; Lotnisko posiada dwie drogi startowe - główna droga startowa (RWY) 2 500 x 60 m - oraz niezbędne stacjonarne urządzenia lotniskowe. Zabudowę nieruchomości stanowią 134 budynki i budowle lotniskowe o przeznaczeniu technicznym, socjalnym, ogólnego zaplecza logistycznego oraz magazyny o łącznej powierzchni użytkowej 184 228 m kwadratowych i kubaturze 416 000 m sześciennych. Lotnisko posiada wszystkie niezbędne urządzenia lotniskowe. Kompleks może być zagospodarowany w całości lub w wydzielonych geodezyjnie i funkcjonalnie segmentach. Wskazane jest takie zagospodarowanie nieruchomości w przyszłości, które nie będzie kolidowało z wymogiem zachowania charakteru lotniczego obiektu. Lotnisko i jego zaplecze techniczne może pełnić funkcje regionalnej bazy logistycznej, skoncentrowanej na działalności przeładunkowej, spedycyjnej i serwisowej, wokół której może ogniskować się działalność produkcyjna i usługowo - wystawiennicza. Na terenie lotniska lub jego wydzielonej części może zostać zlokalizowana baza dla jednostek lotniczych (straż pożarna, policja, pogotowie ratunkowe, straż graniczna itd...), lotnictwa sportowego i komunikacyjnego.
Do 2018 roku, nie udało się zagospodarować byłego Lotniska na cele lotnicze. Trwa serial, kto ostatecznie będzie właścicielem pola wzlotów. Konkuruje Województwo Wielkopolskie z Miastem Piła. Obecnie (2017 rok) właścicielem pola wzlotów jest Województwo Wielkopolskie. Większość budynków została wydzierżawiona przez około 100 prywatnych firm.
Dane Lotniska Piła. 2015 rok.
Lotnisko posiada kod ICAO – EPPI. Od 2015 roku jest lądowiskiem.
Współrzędne Lotniska - szerokość 53,10 stopni N i długość 16,42 stopni E. Leży na wysokości 83 m nad poziomem morza. Powierzchnia to obecnie 365 hektarów. Powierzchnia użytkowa obiektów; 52 822 m kwadratowe. Częstotliwości radiowe; Kwadrat 122,4 MHz, Port 124,5 MHz. Lotnisko ma nietypowy układ kierunku zbliżony do północno-południowego. Zamiast, jak na większości Polskich lotnisk układ wschód-zachód. Było to spowodowane przejęciem poniemieckiego lotniska od Rosjan. Lotnisko posiadało aż cztery RWY (DS.), jedna twarda i trzy gruntowe. Główna RWY o wymiarach 2 400 m x 60 m, na kierunku 03C/21C. Została zwężona do szerokości 40 m. Lotnisko posiada także trzy RWY o nawierzchni gruntowej (trawa). Pierwsza o wymiarach 700 m x 100 m, na kierunku 03L/21R. Druga o wymiarach 450 m x 150 m, na kierunku 03L/21R. Pierwsza i druga DS. leżą po obu stronach betonowej głównej DS. Trzecia o wymiarach 750 m x 150 m, na kierunku 09/27. Znajduje się na południe od CPPS i Domku Pilota. Jest to ostatni układ RWY na Lotnisku Piła przed jego likwidacją.
Opracował Karol Placha Hetman